Lesddaliad neu rydd-ddaliad: beth yw’r gwahaniaeth?

Gyda lesddaliad, rydych yn berchennog yr eiddo am gyfnod penodedig yn unig, ac nid chi yw perchennog y tir y mae wedi’i adeiladu arno.

Yng Nghymru a Lloegr, mae’r rhan fwyaf o fflatiau yn lesddaliad, er y gall tai fod yn lesddaliad hefyd (ar y cyfan mae tuedd i dai newydd-adeiledig fod yn lesddaliad).

Bydd gennych gytundeb cyfreithiol, neu les, gyda’r landlord, a elwir hefyd y rhydd-ddeiliad, yn dweud wrthych am faint o flynyddoedd y byddwch yn berchennog yr eiddo. Ar ôl y cyfnod hwnnw, mae perchnogaeth yr eiddo yn dychwelyd i’r landlord oni bai y gallwch chi ymestyn y les. Mae lesoedd fel arfer yn dechrau am dymor o 99 neu 999 mlynedd.

Os ydych yn ystyried prynu eiddo lesddaliad, sicrhewch faint o flynyddoedd sy’n weddill ar y les. Yn gyffredinol, po leiaf sy’n weddill ar y les y lleiaf yw gwerth eiddo a’r anoddaf y gall fod i’w werthu. Yn arbennig, gall fod yn anodd cael morgais neu werthu eiddo â llai na 70-80 mlynedd yn weddill ar y les.

Os ydych yn lesddaliad ac yn dymuno cael mwy o reolaeth ar eich cartref, gallwch brynu’r rhydd-ddaliad oddi wrth y landlord ynghyd â lesddeiliaid eraill. Mae’n rhaid i o leiaf hanner y lesddeiliaid gytuno i brynu cyfran.

Bydd hyn yn eich galluogi i ymestyn eich les yn weddol rhwydd am hyd at 999 mlynedd.

Mae’r HomeOwners Alliance, gwefan cyngor ar eiddo, yn rhybuddio y gall asiantau eiddo guddio math perchnogaeth eiddo. Felly mae’n bwysig eich bod yn gwybod eich pethau.

Canfu ymchwiliad a gyhoeddwyd ym mis Chwefror 2020 gan yr Awdurdod Cystadleuaeth a Marchnadoedd fod rhai prynwyr lesddaliad yn cael eu trin yn annheg a bod ffioedd afresymol yn cael eu codi arnynt.

Wrth chwilio am eiddo lesddaliad am y tro cyntaf, neu ymweld ag eiddo o’r fath, mae’r Awdurdod Cystadleuaeth a Marchnadoedd yn awgrymu eich bod yn gofyn am gyngor gan yr asiant eiddo, y datblygwr neu’r rhydd-ddeiliad ar:

• Nifer y blynyddoedd sy’n weddill ar dymor y les
• Y rhent tir blynyddol, a fydd yn cynyddu, amlder y cynnydd a dull y cynnydd
• Y tâl gwasanaethau cyfredol, beth mae hyn yn ei gynnwys ac o leiaf y ddwy flynedd ddiwethaf o daliadau er mwyn i chi weld sut mae’r costau yn newid bob blwyddyn
• A oes unrhyw waith mawr wedi’i gwblhau yn ddiweddar neu ar y gorwel y bydd gofyn i chi gyfrannu at ei gost
• A oes unrhyw gyfyngiadau ar sut yr ydych yn defnyddio’r eiddo neu daliadau ar gyfer gweithgareddau penodol – er enghraifft, bod ag anifail anwes neu newid eich boeler
• A oes unrhyw ofynion ar gyfer cael caniatâd, er enghraifft i isosod neu addasu’r eiddo, ac a fydd ffioedd yn cael eu codi am wneud hynny
• A yw’r taliadau rhent tir wedi’u talu’n llawn hyd yn hyn a phwy sy’n eu casglu
• Pwy yw’r rhydd-ddeiliad ac, os oes un, pwy yw’r asiant rheoli mae’n ei ddefnyddio ar gyfer yr eiddo
• Pa gwmni yswiriant fydd yn yswirio’r adeilad a swm yr yswiriant blynyddol. Mae’n bosibl y bydd hyn wedi’i gynnwys yn yr wybodaeth am daliadau gwasanaethau
• A yw’r rhydd-ddeiliad wedi cytuno i werthu’r rhydd-ddaliad, neu’n bwriadu gwneud hynny (yn enwedig ar gyfer eiddo newydd-adeiledig). Mae’n bosibl mai hwn yw’r pwysicaf. Mewn rhai achosion gallwch brynu’r rhydd-ddaliad eich hun, mewn rhai achosion ni fydd hyn yn bosibl.